SPOS
Savez pčelarskih organizacija Srbije

Povodom 120 godina od organizovanog bavljenja pčelarstvom u Kraljevu, Narodni muzej Kraljevo i Društvo pčelara Kraljevo priredili su atraktivnu izložbu „HVALA PČELAMA – Istorija pčelarstva u kraljevačkom kraju“, koju je u ponedeljak u muzeju otvorio dr med. Rodoljub Živadinović, predsednik Saveza pčelarskih organizacija Srbije.

Živadinović je pčelarstvo nazvao „poezijom poljoprivrede“. Izložbu prati sadržajan katalog, autora Mirjane Savić, istoričara-višeg kustosa i Predraga Radovića, doktoranta geologije – kustosa.

– Istoričari nalaze veliko profesionalno zadovoljstvo u osvetljavanju tema kojima se pre njih niko nije podrobnije bavio, kao i u otkrivanju izvora koji pomeraju do tada važeće činjenice. Tema – istorija pčelarstva u kraljevačkom kraju, zadovoljila je oba ova uslova – poručila je na otvaranju izložbe Mirjana Savić.

Ona kao autor primećuje i koliko su pčele su utkane u slovenski identitet, jezik i kulturu življenja. Jer, naša narodna verovanja, običaje, religiju, predanja, umetnost, književnost i mitologiju prožimaju pčele i njihovi darovi čoveku.

– Potomke čukununuka preci nazivaju „bele pčele“, a prva srpska kulturna, književna i naučna ustanova zove se Matica srpska, sa košnicom i pčelama u grbu – navodi Mirjana.

Autori u katalogu daju pregled istorije pčelarstva na području grada Kraljeva i njegove okoline od srednjeg veka do današnjih dana, ali je karakter tih informacija mnogo veći i govori o čitavom srpskom pčelarstvu. Tekst pruža niz informacija o naseljima u kojima je postojala pčelarska proizvodnja, najznačajnijim pčelarima, broju košnica u različitim istorijskim epohama, o vrstama pčelinjih proizvoda, udruživanju i obrazovanju pčelara i tehnološkim novinama koje se u pčelarstvu uvode krajem 19. i tokom 20. veka. Zanimljivo je da je zahvaljujući nekolicini sačuvanih i objavljenih srednjovekovnih izvora i podacima iz osmanskih katastarskih popisa, u katalogu rekonstruisana i slika srpskog pčelarstva u srednjem veku i u periodu osmanske vlasti.

Ilustracije radi, Grdica je 1476. gdine imala 18 domova, a porez od meda iznosio je 65 akči, 20 akči više nego što su meštani Grdice plaćali Turcima porez na svinje.

Tri velika poglavlja posvećena su pčelarstvu u kraljevačkom kraju od druge polovine 19. veka do danas. Istraživanja o pčelama i pčelarstvu do sada su bila prepuštena istraživanjima entuzijasta, među kojima se predanošću posebno istakao pčelar Goran Ljubičić. Zato je to bila velika i neistražena oblast za istorijska istraživanja od srednjeg veka do danas.

Dostupni izvori i literatura svrstavaju Kraljevo u jedan od prvih centara širenja racionalnog pčelarstva u Kraljevini Srbiji u 19. veku. Tome je doprinelo otvaranje Ratarske škole 1882. u kojoj se okupilo nekoliko najvećih poljoprivrednih stručnjaka toga doba, otvaranje Fabrike poljoprivrednih sprava i alata, iste godine, u kojoj su proizvođene pčelarske sprave i alat, kao i početak rada Žičke poljoprivredne podružine 1891.godine.

– Do sada prihvaćena hronološka granica da je 1898. godine počelo organizovano bavljenje pčelarstvom u ovim krajevima pomereno je sedam godina ranije. Naime, na trećem skupu Žičke poljoprivredne podružine 19. avgusta 1891. godine u Sirči, prvi put je demonstriran princip racionalnog pčelarstva i preduzete su druge mere za njegovo unapređenje – kaže kustos Mirjana Savić.

Tada je profesor Aleksandar Mijoković održao predavanje o košnici američkog sistema „i izvršio preterivanje pčela iz stare košnice u američku“. Iste godine je Žička poljoprivredna podružina članovima podelila 50 knjiga o pčelarstvu. Srpsko pčelarsko društvuje za poverenike za Rudnički okrug 1898. godine odredilo dve ličnosti iz Kraljeva – profesora Vladimira Đorđevića i sveštenika Žičke eparhije Dimitrija K. Mihailovića. Oni su napisali dve knjige posvećene pčelarstvu, udžbenik Mali pčelar (Vladimira Đorđevića) i publikacija Sveštenstvo i pčelarstvo (Dimitrija K. Mihailovića).

U to vreme nastaje Srpsko poljoprivredno društvo sa svojim podružinama, prve poljoprivredne škole, rasadnici i poljoprivredne stanice i zadruge. Ove institucije i udruženja nastavljaju svoj rad i nakon Prvog svetskog rata.

U Ratarskoj školi pčelarstvo se izučavalo od 1882. do 1940. godine. Tokom niza godina škola je predstavljala svojevrsni obrazovni centar i rasadnik poljoprivrednih stručnjaka u Srbiji toga doba, u kome su se prosvetni radnici obučavali iz poljoprivrede, pa i pčelarstva. Tu je prva znanja o pčelarstvu stekao i Jovan P. Jovanović, urednik časopisa Pčelar od 1921. do 1933. godine. Na Svetskoj izložbi u Parizu 1889. škola je osvojila niz nagrada za svoje proizvode, pored ostalog i srebrne medalje za vosak i med.

Sveštenici i učitelji su dugo bili glavni nosioci širenja naprednog pčelarstva. U Manastiru Žiča vladika Nikolaj Velimirović je organizovao kurseve i predavanja o pčelarstvu. U razvoju zadrugarstva i širenju racionalnog pčelarstva, istakao se učitelj Tihomir Kuzmanović, 1969. godine svrstan u šesnaest najznačajnijih pčelara Srbije. U katalogu je podrobno obrađen i razvoj pčelarstva u Kraljevu nakon Drugog svetskog rata, u vreme socijalističke Jugoslavije i novog privrednog sistema. U poslednjem poglavlju autori ukazuju na veliki značaj Veterinarsko specijalističkog institutu u Kraljevu u borbi protiv bolesti pčela, sa posebnim osvrtom na dostignuća dr Nade Vrndić Dugalić i dr Kazimira Matovića.Umesto zaključka, na kraju rukopisa se nalazi kratak tekst naslovljen Hvala pčelama, u kome je istaknut neprocenjiv značaj pčela i pčelarstva, ali i savremeni i globalni problemi koji ugrožavaju njihov opstanak. Jer, poslednjih decenija opstanak pčela doveden je u pitanje: u industrijski razvijenim državama dolazi do velikih gubitaka i nestanka pčelinjih zajednica. Francusko udruženje pčelara, u svom godišnjem biltenu, još 1994. godine jednom rečenicom predstavilo je moguće nesagledive posledice: „Kada bi pčela nestala sa lica zemlje, čovečanstvu bi preostale još samo četiri godine života!“ Ovo se mora shvatiti ozbilno, navide autori, zato što 84 odsto biljnih vrsta i 76 procenata proizvidnje hrane zavisi od oprašivanja koje obavljaju pčele. Na nama je da im omogućimo opstanak, jer time štotimo opstanak i ljudske vrste.

U muzičkom delu programa učestvovao je hor OŠ „Svetora Marković“ pod vođstvom Dragane Milićević, a prisutne su pozdravili i Dragan Rakićević, predsednik Društva pčelara Kraljeva, koje ima oko 200 članova, i direktor Narodnog muzeja Darko Gučanin. 

U okviru izložbe biće organizovani debatni klubovi i stručna predavanja Društva pčelara Kraljevo. 

Izvor teksta: www.krug.rs